Doanh số kỷ lục của Tesla chưa đủ xua tan lo ngại về tương lai u ám của thị trường xe điện

Phần lớn thành công này đến từ bộ đôi chủ lực là mẫu sedan Model 3 và crossover Model Y. Giới phân tích nhận định, động lực tăng trưởng đột biến này đến từ làn sóng mua sắm dồn dập của người tiêu dùng Mỹ nhằm tận dụng khoản tín dụng thuế liên bang (EV tax credit) dành cho xe điện trước khi chính sách này chính thức hết hiệu lực vào cuối tháng. Một chuyên gia ước tính, việc chính sách sắp kết thúc đã thúc đẩy Tesla bán thêm khoảng 50.000 xe trong quý vừa qua.

Tuy nhiên, giới chuyên môn đang tỏ ra lo ngại về bức tranh toàn cảnh cho thị trường xe điện toàn cầu trong tương lai gần. Việc chấm dứt tín dụng thuế liên bang được dự báo sẽ tạo ra một cú sốc, gây ra sự sụt giảm đáng kể trong tổng doanh số xe điện nói chung. Giới phân tích thậm chí đã đưa ra dự đoán rằng doanh số toàn cầu của Tesla trong năm nay có thể giảm khoảng 10%, xuống mức 1,6 triệu xe, so với con số hơn 1,8 triệu xe đã bán được trong năm 2023.

Nghiên cứu mới nhất từ Harris Poll đã chỉ ra sự thay đổi rõ rệt trong tâm lý người tiêu dùng. Khoảng 60% người từng cân nhắc mua xe điện cho biết họ sẽ cần một khoản ưu đãi ít nhất 5.000 USD (tương đương khoảng 125 triệu VNĐ) để xem xét lại quyết định mua xe khi không còn chính sách tín dụng thuế hỗ trợ từ chính phủ. Khoảng 30% sẽ chấp nhận mức ưu đãi từ 2.500 USD đến 5.000 USD (khoảng 62,5 triệu đến 125 triệu VNĐ), và chỉ 11% chấp nhận mức ưu đãi thấp hơn 2.500 USD. Những con số này minh chứng cho vai trò cực kỳ quan trọng của các ưu đãi tài chính trong việc thúc đẩy quyết định chuyển đổi sang xe điện.

Cùng chung xu hướng tăng trưởng về doanh số nhưng không phản ánh qua thị giá, hãng xe Rivian cũng ghi nhận mức bán hàng đi lên, nhưng cổ phiếu lại sụt giảm. Lý do là phần lớn doanh số hiện tại đến từ các mẫu xe cao cấp, đắt tiền. Hãng này còn phải đối mặt với một thách thức lớn về dải sản phẩm cho đến khi mẫu xe chủ lực R2 (một chiếc crossover cỡ trung) được phát hành, dự kiến phải đến năm 2026 hoặc 2027.

Sự suy thoái tiềm ẩn của thị trường xe điện còn chồng chất lên một vấn đề nhức nhối khác của ngành công nghiệp ô tô: khủng hoảng khả năng chi trả các khoản vay mua xe. Tỷ lệ người mua xe mới phải gánh khoản thanh toán hàng tháng từ 1.000 USD (khoảng 25 triệu VNĐ) trở lên đã tăng gấp bảy lần trong một thập kỷ qua. Cụ thể, từ tháng 1 đến tháng 7 năm nay, khoảng 17% người mua sử dụng tài chính đã cam kết với khoản vay ở mức này, một sự gia tăng đáng báo động so với mức chỉ 2,5% ghi nhận vào năm 2015. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy ngành bán lẻ ô tô đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng về khả năng chi trả.

Trong bối cảnh phức tạp này, ông Andy Mayers từ Cox Automotive đã chia sẻ về trạng thái của thị trường cho vay mua ô tô. Ông nhấn mạnh rằng việc duy trì sự cân bằng giữa khả năng chi trả của người tiêu dùng, rủi ro của bên cho vay và lợi nhuận của đại lý đang trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Ông cũng lưu ý rằng thị trường cho vay đối với phân khúc khách hàng dưới chuẩn (subprime) vẫn tiếp tục tăng trưởng. Các tổ chức cho vay đang buộc phải áp dụng những điều kiện khắt khe hơn, như yêu cầu bằng chứng thu nhập hoặc nơi cư trú chặt chẽ, để định giá và cấu trúc các khoản vay nhằm kiểm soát rủi ro.

Để giảm bớt gánh nặng chi phí cho người mua và giảm thiểu rủi ro, các bên cho vay đang áp dụng các biện pháp như kéo dài thời hạn vay (extended terms) và chấp nhận tỷ lệ cho vay trên giá trị (LTV) cao hơn. Tuy nhiên, một mối lo ngại lớn được đặt ra là các khoản vay có thời hạn quá dài này có thể tạo gánh nặng tài chính cho khách hàng và dẫn đến tình trạng vốn chủ sở hữu âm (negative equity) khi họ quyết định bán lại hoặc đổi xe trong tương lai. Trong thời gian tới, các tổ chức cho vay sẽ tập trung ưu tiên vào việc loại bỏ gian lận và nhanh chóng thích nghi với xu hướng người tiêu dùng chuyển dịch sang hình thức tài trợ trực tuyến.